Ana Menü Android Telefon Yazılım Rom Destek Teknoloji Sitesi

Ormia ochrace diğer sinekler gibi antenlere, bileşik gözlere sahiptir.



Ormia ochrace diğer sinekler gibi antenlere, bileşik gözlere sahiptir.







Aman dikkat, sakın bu sineği ezmeyin! Bu  küçük sineğe dünyanın en küçük ve en kabiliyetli kulağı bahşedilmiştir.  Her zaman daha iyi işitme cihazları yapmak isteyen bilim adamları, bu  sineğin kulağını ve nasıl işittiğini mercek altına almış  bulunmaktadırlar.



Sineğimizin bilim câmiasındaki adı, "ormia ochracea"dır (kısaca ormia  diyelim). Kuzey Amerika'da yaşayan ormia, evlerimizdeki benzerleri gibi  aşırı duyarlı ayakları, antenleri ve bileşik gözleri olmasına rağmen,  hiç de sıradan bir sinek değildir. Ormia, yavrularını cırcır böceği  lârvalarının içine bırakır. Bu yüzden olsa gerektir ki, birçok ses  çıkaran böcek arasından cırcır böceğinin sesini ayırt eder ve  yavrularına yuva olacak avının yerini hassas bir şekilde belirler.



Bu böceği incelemeye on yılını vermiş olan Prof. Dr. Ron Hoy: "Sesin  yerini tespitte insanın şampiyon olduğunu düşünürdük. Sinek ile insan  arasındaki büyüklüğü göz önünde tutarsak, ormia sineği gerçek şampiyon!"  demektedir.



Ormia, cırcır böceğinden küçük olmasına rağmen  dişisini tavlamak için şakıyan cırcır böceğinin yerini tespit eder  etmez, üzerine atılır. Ölümüne şakıyan cırcır böceği sineğin bıraktığı  larvalar tarafından içi yenerek boşaltılır.





Şimdi, kulağımız sayesinde ses kaynağının  yerinin nasıl tespit edildiğine bir göz atalım. Kulaklarımıza aynı  kaynaktan gelen ses, beyne ayrı ayrı sinyaller halinde gider. İki ipucu  ile sesin kaynağının yerini tespit edebiliriz: Birincisi, gelen sesin,  iki kulağa farklı zamanlarda ulaşmasıdır. Biraz daha açarsak; iki kulak  arasındaki mesafe yaklaşık 15-16 cm'dir. Tam yandan gelen ses, uzak olan  kulağa diğerinden sadece saniyenin binde biri kadarlık bir süre sonra  varır, ki saniyenin on milyonda biri kadarlık fark bile, yer tespiti  için yeterlidir. İkinci ipucu ise, sesin yakınımızdayken daha yüksek  şiddette, uzaklaştığında ise daha düşük desibelli olarak algılanmasıdır  (yanımızdan hızla geçen ambulansın sesini hatırlayalım).



Ormia sineğinde ise, iki kulak arasındaki mesafe sadece yarım milimetre  olup, sesin uzak kulağa ulaşma süresi farkı 50 nano-saniye kadardır (1  nano-saniye=saniyenin milyarda biri). Bu da bu sineklerin insandan  neredeyse 1.000 kat kadar hassas bir kulağa sahip olduğunu  göstermektedir.



Dr. Hoy: "Tabiattaki yaratıklardan öğreneceğimiz çok şey var. Ormia  sineğinin kulağını örnek alarak, yöne duyarlı işitme cihazları için yeni  bir mikrofon geliştirmek maksadıyla, silikon bir kulak modeli yapmaya  çalışıyoruz." diyor. İnsanoğlu yıllarını mekaniğe ve elektroniğe verdiği  halde, mükemmel cihazlar yapmak için yine mühendislikte eşi ve benzeri  olmayan Yaratıcı'nın sanatını taklit etmektedir. Konuyla yakından  alâkalı bulduğumuz bir âyette (Hac Suresi, 73-74) Cenab-ı Allah: "Ey  insanlar, (size) bir örnek verildi şimdi onu dinleyin. Sizin Allah'ın  dışında tapmakta olduklarınız -hepsi bir araya gelseler dahi- gerçekten  bir sinek dahi yaratamazlar. Onlar, Allah'ın kadrini hakkıyla takdir  etmediler. Şüphesiz Allah, güç sahibidir, azizdir." buyurmaktadır.  Bugünün en üstün teknolojisiyle, değil böyle bir sineği icat etmek, bu  yaratılış mucizelerinin sahip olduğu bu mükemmel organların nasıl  çalıştığını öğrenmek bile tam anlamıyla mümkün olamamaktadır. Hem de  elde son derece maharetli cihazlar olduğuna inanılmasına rağmen.



Ormia Ses, sineğin kalbe benzeyen kulağında  rüzgârda dalgalanan bayrak gibi inen çıkan dalgalar oluşturur (resimde  görüntü sineğin kafası alınarak oluşturulmuştur).





Bu arada Dr. Hoy, normal işitme  cihazlarının, insan sesini arka fondaki gürültüden süzmeden iletmesine  karşılık, yeni geliştirilecek olan işitme cihazı ve mikrofonlar  sayesinde arka fondaki sesin kısmen maskelenebileceğini  (duyulabilirliğinin azaltılması) belirtmektedir.



Bizler insan sesine duyarlı olduğumuz gibi, ormia sineği de, cırcır  böceği sesine daha duyarlıdır. Cırcır böceğinden oldukça küçük olan bu  sinekler, özellikle bu böceği tercih ederler. Dişi cırcır böceği bulmak  için şarkı söyleyip şakıyan erkek cırcır böceği, farkına varmadan ormia  sineğini davet eder ve kendi sonunu hazırlar. Zira karnında yüzlerce  lârva taşıyan dişi ormia sinekleri, erkek cırcır böceğinin şakımasıyla  onun yerini tespit eder ve lârvalarını sırtına bırakır. Cırcır böceğinin  içine kadar inen lârvalar böceğin iç organlarını yiyerek gelişir ve  altı-on gün sonra dışarı çıkar. Cırcır böceği artık ölmüştür. Esasında  bize korkunç gelen bu manzarada büyük bir hikmet vardır: Hem çoğalmak  isteyen dişi cırcır böcekleri, hem de dişi ormialar sesi güzel olan  erkek cırcır böceklerini seçerler. Sesleri o kadar güzel olmayan diğer  erkek cırcır böceklerinin üreme şansları, ormiaların öldürücü seçimi  sayesinde artar.

Burada anlatılan mekanizma, tabiatta üreme şansı zahiren düşük olan  canlılara da yaşama ve neslini devam ettirme imkânının verildiğini  göstermektedir. Dolayısıyla tabii seleksiyonun, "Sadece güçlüler yaşar  ve zayıfların yaşama hakkı yoktur." şeklindeki iddiasının her zaman  geçerli olmadığı görülmektedir.



Sineğin sesin kaynağına yönelmesinde benekli  pinpon topu kullanılmaktadır. Hava akamı üzerinde duran top uüzerindeki  sinek hangi yöne yürürse top o istikamette döner. Sesin kaynağına  yönelip yürüdüğü için de top o tarafa doğru dönecektir ki, bönekler  vasıtasıyla hareketin yönü kolayca takip edilir.







Bu kadar hassas çalışan sinek kulağındaki  mekanizma, insan kulağına göre farklılık arz eder. İnsanda iki kulak  arasında hiç bağlantı bulunmazken, bu sineğin sağ kulağı ile sol kulağı  arasında bir bağlantı bulunmaktadır. Meselâ ses sağ kulağa geldiğinde ve  sağ kulaktaki kulak zarı titreştiğinde, bu bağlantı sayesinde sol  kulakta da belli bir titreşme olur. Bir tarafta titreşimden dolayı  basınç artarken, diğerinde aynı nispette azalma gözlenir. Bu ters  senkronize basınç değişimi, böceğin beyni tarafından anında algılanıp  mükemmel bir bilgisayardaki gibi yorumlanır. Bu karışık ama inanılmaz  mekanizma sayesinde sinek sesin yönünü sadece iki derecelik hata ile  tespit edebilir.



New York Devlet Üniversitesi'nden Dr. Miles, "Bu sinek mikrofonlara  bakış açımıza yeni bir boyut getirdi." demekte, yeni yapılacak işitme  cihazlarının kulağa monte edilebilecek kadar küçültülerek işitme  engellilerin kullanabileceği âletlerden cep telefonlarına kadar birçok  alanda kullanılabileceğini belirtmektedir.



Aman dikkat, sakın bu sineği ezmeyin! Bu  küçük sineğe dünyanın en küçük ve en kabiliyetli kulağı bahşedilmiştir.  Her zaman daha iyi işitme cihazları yapmak isteyen bilim adamları, bu  sineğin kulağını ve nasıl işittiğini mercek altına almış  bulunmaktadırlar.



Sineğimizin bilim câmiasındaki adı, "ormia ochracea"dır (kısaca ormia  diyelim). Kuzey Amerika'da yaşayan ormia, evlerimizdeki benzerleri gibi  aşırı duyarlı ayakları, antenleri ve bileşik gözleri olmasına rağmen,  hiç de sıradan bir sinek değildir. Ormia, yavrularını cırcır böceği  lârvalarının içine bırakır. Bu yüzden olsa gerektir ki, birçok ses  çıkaran böcek arasından cırcır böceğinin sesini ayırt eder ve  yavrularına yuva olacak avının yerini hassas bir şekilde belirler.



Bu böceği incelemeye on yılını vermiş olan Prof. Dr. Ron Hoy: "Sesin  yerini tespitte insanın şampiyon olduğunu düşünürdük. Sinek ile insan  arasındaki büyüklüğü göz önünde tutarsak, ormia sineği gerçek şampiyon!"  demektedir.



Ormia, cırcır böceğinden küçük olmasına rağmen  dişisini tavlamak için şakıyan cırcır böceğinin yerini tespit eder  etmez, üzerine atılır. Ölümüne şakıyan cırcır böceği sineğin bıraktığı  larvalar tarafından içi yenerek boşaltılır.





Şimdi, kulağımız sayesinde ses kaynağının  yerinin nasıl tespit edildiğine bir göz atalım. Kulaklarımıza aynı  kaynaktan gelen ses, beyne ayrı ayrı sinyaller halinde gider. İki ipucu  ile sesin kaynağının yerini tespit edebiliriz: Birincisi, gelen sesin,  iki kulağa farklı zamanlarda ulaşmasıdır. Biraz daha açarsak; iki kulak  arasındaki mesafe yaklaşık 15-16 cm'dir. Tam yandan gelen ses, uzak olan  kulağa diğerinden sadece saniyenin binde biri kadarlık bir süre sonra  varır, ki saniyenin on milyonda biri kadarlık fark bile, yer tespiti  için yeterlidir. İkinci ipucu ise, sesin yakınımızdayken daha yüksek  şiddette, uzaklaştığında ise daha düşük desibelli olarak algılanmasıdır  (yanımızdan hızla geçen ambulansın sesini hatırlayalım).



Ormia sineğinde ise, iki kulak arasındaki mesafe sadece yarım milimetre  olup, sesin uzak kulağa ulaşma süresi farkı 50 nano-saniye kadardır (1  nano-saniye=saniyenin milyarda biri). Bu da bu sineklerin insandan  neredeyse 1.000 kat kadar hassas bir kulağa sahip olduğunu  göstermektedir.



Dr. Hoy: "Tabiattaki yaratıklardan öğreneceğimiz çok şey var. Ormia  sineğinin kulağını örnek alarak, yöne duyarlı işitme cihazları için yeni  bir mikrofon geliştirmek maksadıyla, silikon bir kulak modeli yapmaya  çalışıyoruz." diyor. İnsanoğlu yıllarını mekaniğe ve elektroniğe verdiği  halde, mükemmel cihazlar yapmak için yine mühendislikte eşi ve benzeri  olmayan Yaratıcı'nın sanatını taklit etmektedir. Konuyla yakından  alâkalı bulduğumuz bir âyette (Hac Suresi, 73-74) Cenab-ı Allah: "Ey  insanlar, (size) bir örnek verildi şimdi onu dinleyin. Sizin Allah'ın  dışında tapmakta olduklarınız -hepsi bir araya gelseler dahi- gerçekten  bir sinek dahi yaratamazlar. Onlar, Allah'ın kadrini hakkıyla takdir  etmediler. Şüphesiz Allah, güç sahibidir, azizdir." buyurmaktadır.  Bugünün en üstün teknolojisiyle, değil böyle bir sineği icat etmek, bu  yaratılış mucizelerinin sahip olduğu bu mükemmel organların nasıl  çalıştığını öğrenmek bile tam anlamıyla mümkün olamamaktadır. Hem de  elde son derece maharetli cihazlar olduğuna inanılmasına rağmen.



Ormia Ses, sineğin kalbe benzeyen kulağında  rüzgârda dalgalanan bayrak gibi inen çıkan dalgalar oluşturur (resimde  görüntü sineğin kafası alınarak oluşturulmuştur).





Bu arada Dr. Hoy, normal işitme  cihazlarının, insan sesini arka fondaki gürültüden süzmeden iletmesine  karşılık, yeni geliştirilecek olan işitme cihazı ve mikrofonlar  sayesinde arka fondaki sesin kısmen maskelenebileceğini  (duyulabilirliğinin azaltılması) belirtmektedir.



Bizler insan sesine duyarlı olduğumuz gibi, ormia sineği de, cırcır  böceği sesine daha duyarlıdır. Cırcır böceğinden oldukça küçük olan bu  sinekler, özellikle bu böceği tercih ederler. Dişi cırcır böceği bulmak  için şarkı söyleyip şakıyan erkek cırcır böceği, farkına varmadan ormia  sineğini davet eder ve kendi sonunu hazırlar. Zira karnında yüzlerce  lârva taşıyan dişi ormia sinekleri, erkek cırcır böceğinin şakımasıyla  onun yerini tespit eder ve lârvalarını sırtına bırakır. Cırcır böceğinin  içine kadar inen lârvalar böceğin iç organlarını yiyerek gelişir ve  altı-on gün sonra dışarı çıkar. Cırcır böceği artık ölmüştür. Esasında  bize korkunç gelen bu manzarada büyük bir hikmet vardır: Hem çoğalmak  isteyen dişi cırcır böcekleri, hem de dişi ormialar sesi güzel olan  erkek cırcır böceklerini seçerler. Sesleri o kadar güzel olmayan diğer  erkek cırcır böceklerinin üreme şansları, ormiaların öldürücü seçimi  sayesinde artar.

Burada anlatılan mekanizma, tabiatta üreme şansı zahiren düşük olan  canlılara da yaşama ve neslini devam ettirme imkânının verildiğini  göstermektedir. Dolayısıyla tabii seleksiyonun, "Sadece güçlüler yaşar  ve zayıfların yaşama hakkı yoktur." şeklindeki iddiasının her zaman  geçerli olmadığı görülmektedir.



Sineğin sesin kaynağına yönelmesinde benekli  pinpon topu kullanılmaktadır. Hava akamı üzerinde duran top uüzerindeki  sinek hangi yöne yürürse top o istikamette döner. Sesin kaynağına  yönelip yürüdüğü için de top o tarafa doğru dönecektir ki, bönekler  vasıtasıyla hareketin yönü kolayca takip edilir.







Bu kadar hassas çalışan sinek kulağındaki  mekanizma, insan kulağına göre farklılık arz eder. İnsanda iki kulak  arasında hiç bağlantı bulunmazken, bu sineğin sağ kulağı ile sol kulağı  arasında bir bağlantı bulunmaktadır. Meselâ ses sağ kulağa geldiğinde ve  sağ kulaktaki kulak zarı titreştiğinde, bu bağlantı sayesinde sol  kulakta da belli bir titreşme olur. Bir tarafta titreşimden dolayı  basınç artarken, diğerinde aynı nispette azalma gözlenir. Bu ters  senkronize basınç değişimi, böceğin beyni tarafından anında algılanıp  mükemmel bir bilgisayardaki gibi yorumlanır. Bu karışık ama inanılmaz  mekanizma sayesinde sinek sesin yönünü sadece iki derecelik hata ile  tespit edebilir.



New York Devlet Üniversitesi'nden Dr. Miles, "Bu sinek mikrofonlara  bakış açımıza yeni bir boyut getirdi." demekte, yeni yapılacak işitme  cihazlarının kulağa monte edilebilecek kadar küçültülerek işitme  engellilerin kullanabileceği âletlerden cep telefonlarına kadar birçok  alanda kullanılabileceğini belirtmektedir.
Linkback: Ormia sineği