Mîrim çelebi

Başlatan Tekyürek, 25 Ekim 2014, 01:58:44

« önceki - sonraki »

0 Üyeler ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

(ö. 931/1525) Osmanlı matematik ve astronomi âlimi.



Mîrim (Mîrem)  Çelebi, Osmanlı döneminde Kadızâde-i Rûmî ve Ali Kuşçu'dan sonra yetişen en  önemli matematikçi-astronomlardan biridir. Asıl adı Mah-mud'dur. Kadızâde'nin  oğlu olan dedesi Muhammed Semerkant'ta Ali Kuşçu'-nun kızıyla evlenmiş, fakat  erken yaşta vefat etmişti. Mîrim Çelebi'nin babası Kutbüddin Muhammed, dedesi  Ali Kuşçu ile birlikte İstanbul'a gelerek burada Hocazâde Muslihuddin Efendi'nin  kızıyla evlendi ve bu evlilikten Mîrim Çelebi doğdu. Kutbüddin Muhammed'in de  Bursa Manastır Medresesi müderrisi iken oldukça genç yaşta ölmesi üzerine Mîrim  Çelebi'yi dedesi Hocazâde yetiştirdi ve onun Sinan Paşa gibi âlimlerden ders  almasını sağladı. Önceleri Gelibolu, Edirne, Bursa ve İstanbul medreselerinde  müderrislik yapan Mîrim Çelebi, özellikle matematik ve astronomi alanında  döneminin en büyük otoritesi olduktan sonra II. Bayezid tarafından saraya davet  edildi ve ona riyâziyyât okuttu. Yavuz Sultan Selim döneminde Anadolu  kazaskerliğine getirildiyse de (925/1519) kısa bir süre sonra 100 akçe maaşla  emekliye sevke-dildi. Hayatının sonlarına doğru hacca gitti ve dönüşünde  Edirne'ye yerleşti. Burada vefat etti (931/1525) ve Tunca kıyısındaki Kasım Paşa  Camii'nin hazîresine gömüldü.



Tarih ve edebiyat alanlarında da söz sahibi  olan Mîrim Çelebi, ilmî zihniyet itibariyle dedeleri Kadızâde-i Rûmî ile Ali  Kuşçu'nun temsilcisi oldukları Semerkant matematik-astronomi okulunun çizgisini  takip ediyordu. Ancak Özellikle optik (ilm-i menâzir) alanında yazdığı Risale  fi'1-hûle ve kavsi kuzah adlı eserinde görüldüğü gibi ilmî yöntemde daha çok  İbnü'1-Hey-sem'in riyâzî-tabiî ilimlerde uyguladığı sentez yöntemini (terkib)  benimsemişti. Bu da onun, Kadızâde'nin saf riyazihen-desî yönelimiyle Ali  Kuşçu'nun kelâmî-riyâzî bakış açısını kısmen terkettiğini göstermektedir.[814]  Eserlerinden anlaşıldığı üzere klasik İslâm kültüründeki farklı ilmî tavırlardan  haberdar olan Mîrim Çelebi fizikçiler, matematikçiler ve kelâmcılarla  İbnü'l-Heysem ve Kemâleddin el-Fârisî'nin yanında özellikle İbn Sînâ ile  Fahreddin er-Râzî'nin görüşlerini olumlu veya olumsuz her anlamda dikkate almış,  bu arada hem kendi görüşlerini ve tercihlerini ortaya koymaktan çekinmemiş, hem  de matematik ilimlerinin teknik ayrıntılarına özgün katkılarda bulunmuştur.  Mîrim Çelebi'nin günümüze ulaşan eserleri çoğunlukla astronomi, astroloji ve  optik alanlarına aitse de iyi bir matematikçi olması sebebiyle incelediği  konuları daima geniş şekilde matematik tahlillerle ele almıştır. Nitekim  Kadızâde'nin Şerhu'l-Mülahhaş ü Vmi'J-heye adlı eserinin "tedârîs [815] konusunu  işleyen kısmını incelediği çalışmasında bu sorunu matematik yardımıyla  çözmüştür.[816]







Eserleri.





1. Düstûrü'î-C'amel ve taşhî-hu'1-cedvel. Zîc-i Uluğ  fîey'in Farsça şerhidir. II. Bayezid'in emriyle 904 (1499) yılında tamamladığı  bu eserinde Kâşî'nin Zîc-i Hâkanîsinden ve Ali Kuşçu'nun daha Önceki Zîc-i Uluğ  Bey Şerhi'nden de İstifade eden Mîrim Çelebi didaktik bir üslûp uygulamış ve 1  derecelik yayın sinüsünü hesaplamak için örneklerle beş ayrı çözüm yolu  göstermiştir.[817] Onun bu çalışmasında ayrıca trigonometrik ifadelerin  değerleriyle özel olarak ilgilendiği ve özgün sonuçlara vardığı görülür.  [818]



2. Şerhu'l-Fethiyye fî Hlmi'l-heye. Ali Kuşçu'nun, hey'et ilminde  İbnü'I-Hey-sem'in riyâzî-tabiî ilimlerde uyguladığı bir yöntemle saf matematik  [819] ve saf fizik [820] astronomi geleneklerini bir araya getirerek kurduğu  ilm-i hey'eti Aristoteiesçi ilkelerden temizlemek amacıyla yapı-bozuma uğrattığı  er-Risâletü'1-Fethiyye adlı önemli eserinin şerhidir.[821] Mîrim Çelebi bu  şerhinde, Ali Kuşçu'nun vazgeçtiği İbnü'l-Heysemci çizgiyi Risale ü'l-hâîe ve  kavsi kuzah adlı eserinde yaptığı gibi kısmen takip etmiştir. Onun Taşköprizâde  Ahmed Efendi'ye el-Fethiyye'y okuturken yazdığı bu şerh (925/1519) Osmanlı  medreselerinde yardımcı ders kitabı olarak da kullanılmıştır. Bunun sebebi, Ali  Kuşçu'nun öğrencisi Gulâm Sinan'ın aynı eser için kaleme aldığı Fethu'l-fethiyye  İsimli şerhe oranla [822] daha pratik ve daha teknik olmasıdır. Mîrim Çelebi  ayrıca şerhine bir zeyil yazacağını ve burada Utarid'e (Merkür) ait modelle  [823] aya ait modele [824] ilişkin sorunları inceleyeceğini belirtmiştir. Bu  kayıt -her ne kadar zeylin henüz bir nüshası tesbit edilememişse de- Mîrim  Çelebi'nin Copernicus astronomisine giden yolda dedesi Ali Kuşçu gibi klasik  astronominin en önemli iki sorunuyla uğraştığını, hatta onun bu konudaki  çalışmalarını sürdürdüğünü göstermektedir. [825]



3. Risale fi'1-hâle ve  kavsi kuzah.[826] Eserde görme olayı ve şartları, ışık, ışığın yayılması ve  kırılması, renkler, gök kuşağı ve hâlenin oluşumu ile bunların optik özellikleri  incelenmiştir.[827] Hüseyin Gazi Topdemir bu risaleyi bir makalede ele alarak  değerlendirmiştir.[828]



Mîrim Çelebi'nin astronomi alanındaki diğer  eserleri rub'u'l-müceyyeb, rub'u'ş-şikâzî ve zerkâle adlı aletlerle takvim,  kıble tayini ve diğer bazı meseleler üzerine kaleme alınmış hacimli risaleler  şeklindedir.[829] Ayrıca döneminin yönelimine uyarak eî-Maküsıd fi'î-ihtiyârât  [830] gibi bazı astroloji eserleri de telif etmiştir.[831] Bunun yanında bir de  Münyefü'ş-şoyyddîn ti'l-âv adlı bir çalışması  bulunmaktadır.[832][


Linkback: Mîrim çelebi
  • Gösterim 1,843 
  • Herşey Genel Paylaşım
  • 0 Yanıtlar


Linklerin Görülmesine İzin Verilmiyor Üye ol Veya Giriş Yap


Paylaş whatsappPaylaş facebookPaylaş linkedinPaylaş twitterPaylaş myspacePaylaş redditPaylaş diggPaylaş stumblePaylaş technoratiPaylaş delicious

Benzer Konular (2)

Yanıtlar: 0
Gösterim: 1588

Yanıtlar: 0
Gösterim: 1313


İçerik sağlayıcı paylaşım sitesi olarak hizmet veren Replikacep.com sitemizde 5651 sayılı kanunun 8. maddesine ve T.C.Knın 125. maddesine göre tüm üyelerimiz yaptıkları paylaşımlardan kendileri sorumludur.Replikacep.com hakkında yapılacak tüm hukuksal şikayetleri İletişim sayfamızdan bize bildirdikten en geç 3 (üç) iş günü içerisinde ilgili kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde tarafımızca incelenerek gereken işlemler yapılacak ve site yöneticilerimiz tarafından bilgi verilecektir.
Footer menü
Hakkımızda
Bize Ulaşın
Biz Kimiz
Hizmetlerimiz